Een toezegging van de gemeente lijkt een stap vooruit. Maar zonder instemming van de gemeenteraad is juridische zekerheid ver te zoeken.
Je hebt een idee, een plan, en maakt een afspraak met een ambtenaar van de gemeente. Je bespreekt het plan en het wordt positief ontvangen. Vervolgens bespreek je het ook nog eens met één of twee wethouders en misschien nog wel met de burgemeester. Iedereen is positief en sterker nog, verklaart op papier dat dit plan zo kan worden ingediend en zal leiden tot een bestemmingsplan (thans: omgevingsplan) waarmee jouw plan kan worden uitgevoerd.
Alles in kannen en kruiken, zou je zeggen. Maar wat als de gemeenteraad er dan anders over denkt en besluit om het plan niet, of in afgeslankte vorm, vast te stellen. Kun je dan met een beroep op het vertrouwensbeginsel bereiken dat het plan toch wordt vastgesteld? Nou, dat wordt heel erg lastig, of eigenlijk: onmogelijk.
Het punt is namelijk dat je wel een concrete toezegging van een wethouder of zelfs van het college van burgemeester en wethouders kunt hebben, maar het is de gemeenteraad die uiteindelijk een bestemmingsplan/omgevingsplan vast moet stellen. Dat is een ander bestuursorgaan en kan dus niet worden gehouden aan een toezegging van een bestuursorgaan dat niet over de besluitvorming gaat. Hier is al de nodige rechtspraak over (o.a. ABRvS 24-12-2014, ECLI:NL:RVS:2014:4653, r.o. 38.3 en ABRvS 6-10-2021, ECLI:NL:RVS:2021:2227, r.o. 5.3). Dus, bestuursrechtelijk vang je bot.
Maar dan, kun je nog civielrechtelijk iets ondernemen? Anders gezegd, kun je de gemeente dan aansprakelijk stellen vanwege onrechtmatig handelen omdat een gedane toezegging niet wordt nagekomen? Ook dat is niet succesvol gebleken en dat volgt uit een uitspraak van de Hoge Raad van 28 maart 2015 (ECLI:NL:HR:2025:467) in een zaak in Leudal. Daarbij hadden een tweetal wethouders toegezegd dat er medewerking zou worden verleend aan de huisvesting van 375 arbeidsmigranten terwijl er uiteindelijk, bij de vaststelling van het bestemmingsplan, medewerking werd verleend aan de huisvesting van 300 arbeidsmigranten. Net als de bestuursrechter oordeelt ook de civiele rechter dat een toezegging door leden van het college niet aan de gemeenteraad toegerekend kunnen worden en dat dus ook de gemeente niet aansprakelijk is voor geleden schade.
Kortom, zorg er als initiatiefnemer voor dat je een toezegging hebt van het bestuursorgaan dat ook uiteindelijk het besluit moet nemen. Als het om ruimtelijke initiatieven gaat, is dat doorgaans de gemeenteraad en dus zul je een toezegging van de gemeenteraad moeten hebben wil je een beroep op het vertrouwensbeginsel kunnen doen. Overigens kun je natuurlijk ook je initiatief via een omgevingsvergunning tot uitvoering brengen en dan ben je bij het college wel aan het juiste adres. Maar dan kan het zijn dat er een bindend adviesrecht geldt van de gemeenteraad en is het mogelijk dat je alsnog niets hebt aan je toezegging.
Voor vragen hierover, neem gerust contact op met Ruud Verkoijen van het team Milieu en Omgeving van Hooglander-Advocaten (tel. 06-80229060).
